«Μερικές φορές οι άνθρωποι φοβούνται την ιδέα της προσωπικής αλλαγής επειδή πιστεύουμε ότι πρέπει να θυσιάσουμε κάτι, να δώσουμε κάτι για να την επιτύχουμε. Όμως οι άνθρωποι, στα καλύτερά μας, είμαστε τόσο εφευρετικοί και δημιουργικοί και έξυπνοι. Και νομίζω ότι όταν χρησιμοποιούμε την αγάπη και τη συμπόνια ως κατευθυντήριες αρχές μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε, να αναπτύξουμε και να εφαρμόσουμε συστήματα αλλαγής που είναι επωφελείς για όλα τα όντα του πλανήτη και για το περιβάλλον». Είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές και λιγότερο «πολεμικές» αποστροφές της φορτισμένης και αυτοστιγμεί viral ομιλίας του Χοακίν Φοίνιξ όταν παρέλαβε το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του στο «Joker».

Μια εβδομάδα μετά την τελετή απονομής και συγκεκριμένα στις 17 Φεβρουαρίου ιδρύθηκε στην Ελλάδα το Κόμμα για τα Ζώα από δραστήριους και πολιτικοποιημένους φιλόζωους, ανάμεσα στους οποίους και ο, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, Νίκος Ράπτης.

Τα λόγια του σταρ-ακτιβιστή, μέσες άκρες, χρησιμοποιεί, μιλώντας στην Popaganda με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Πολιτική Φιλοζωία-Ένα κίνημα γεννιέται» (εκδ. Μεταίχμιο) και ο ίδιος. «Έχουμε όλες τις δυνατότητες, μειώνοντας την κτηνοτροφία, να αποκαταστήσουμε τη βιοποικιλότητα, να βελτιωθεί η υγεία, να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση πιο εύκολα. Και όλα αυτά χωρίς να χρειαστεί να κάνουμε κάτι τρομερό. Θα πρέπει να φτάσουμε την κατανάλωση των κτηνοτροφικών προϊόντων εκεί που ήταν πριν από πενήντα χρόνια, έχοντας πια και τόσα υποκατάστατα. Είναι κάτι που θα μας κάνει καλό σε όλα τα επίπεδα. Οι αντιστάσεις παραείναι μεγάλες. Δεν είναι δα και καμιά τρομερή θυσία» λέει για να επιχειρηματολογήσει σχετικά με το τι έστι «μικρό κακό» μπροστά στο μεγάλο, συλλογικό καλό, αποφεύγοντας τον δογματισμό, μιας και κατά τη γνώμη του (αλλά και σύμφωνα με δεκάδες επιστημονικά πορίσματα) η κρισιμότητα της κατάστασης τα τελευταία χρόνια και ακόμη περισσότερο την τρέχουσα περίοδο μιλάει από μόνη της.

«Κάποιοι λένε: “καλά, με τα ζώα θα ασχολούμαστε, αντί με τους ανθρώπους;”. Στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Η συζήτηση για το ασφαλιστικό, τους μισθούς, τη διαφάνεια, δεν θα έχει καμία σημασία αν εξελιχθούν οι αρνητικές δυναμικές που προκύπτουν από τη λάθος σχέση των ανθρώπων με τα ζώα. Ο κορωνοϊός είναι ένα καλό παράδειγμα. Όταν έγραφα το βιβλίο σκέφτηκα να συμπεριλάβω τις ζωονόσους, αλλά δεν ήθελα να νομίζει κανείς ότι παίζω με το αίσθημα του φόβου των ανθρώπων. Κι όμως, βλέπετε ότι μια ζωονόσος γίνεται το κεντρικό θέμα της ζωής μας και σαρώνει όλες τις παραδοσιακές βεβαιότητες, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν ήρθαν από τον ουρανό αλλά από μια πραγματικότητα του 19ου ή 20ου αιώνα που βασιζόταν στην ιδέα ότι έχουμε άπειρους πόρους και ότι μπορούμε να επεκτεινόμαστε διαρκώς. Δεν είμαστε όμως πια εκεί».

Καλά όλα αυτά, αλλά εγώ ήθελα να ρωτήσω και κάτι πιο απλό: Κάποιος που το πρωί ταΐζει τα αδέσποτα της γειτονιάς του και το μεσημέρι τρώει μπριζόλες, είναι φιλόζωος; Ή απλά νομίζει ότι είναι;
 

Θεοδόσης Μίχος

Η συνέντευξη

Θεοδόσης Μίχος (ΘΜ): Πώς ορίζετε την Πολιτική Φιλοζωία;

Νίκος Ράπτης (ΝΡ):  Γνωρίζουμε ότι η φιλοζωία είναι η συναισθηματική ανάγκη των ανθρώπων να έχουν σχέση με τα ζώα. Αυτό στις πόλεις εκφράζεται κυρίως μέσα από τα ζώα συντροφιάς. Η Πολιτική Φιλοζωία είναι κάτι ευρύτερο. Είναι η συνειδητοποίηση ότι αν δεν βελτιωθεί η σχέση μας με τα ζώα, που είναι εξ ορισμού πάρα πολύ σημαντική, δεν θα μπορέσει ο άνθρωπος να ζήσει με ειρήνη, ευημερία και ελευθερία. Ζώντας στις πόλεις, νομίζουμε ότι ζούμε σε κλειστά συστήματα, τα οποία ελέγχουμε. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος αποτελεί μόλις το 0,2% της βιομάζας των ζώων. Δεν μπορεί να πιστεύει ότι είναι το 100% και να θέλει να καθορίζονται τα πάντα γύρω από τις δικές του ανάγκες. Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό σχήμα. Είναι πρακτικό. Η μείωση της βιοποικιλότητας, η κλιματική κρίση και ο μη βιώσιμος τρόπος ζωής, δηλαδή τρία γεγονότα που απειλούν άμεσα τον τρόπο ζωής μας, συνδέονται με το πώς συμπεριφερόμαστε στα ζώα.

ΘΜ: Στο βιβλίο σας σημειώνετε ότι η πολιτική φιλοζωία είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο πολιτικό κίνημα στη Δύση. Που βασίζεται αυτό;

ΝΡ: Δεν είναι μια ρήση που ανήκει σε κάποιον που πρόσκειται στο κίνημα, αλλά σε έναν αντίπαλο, που την είπε με αρνητικό τρόπο, γιατί θεωρεί ότι είναι κάτι πάρα πολύ επικίνδυνο για τις ιδέες του διαφωτισμού. Η θέση του κινήματος προσδιορίζεται και από το εξής σύνθημα: η φιλοζωία είναι η νέα οικολογία. Αυτό εκφράζεται πολιτικά, μιας και μετά το 2000 αναπτύσσονται φιλοζωικές πολιτικές δυνάμεις σε πολλές χώρες -συγκεκριμένα είναι ήδη δεκαπέντε στην Ευρώπη. Οι οποίες δυνάμεις έχουν κάποιες σχετικές επιτυχίες, και μάλιστα αξιοσημείωτες σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Πορτογαλία και την Ολλανδία. Σημαντικό είναι επίσης ότι επηρεάζονται και τα παραδοσιακά κόμματα, οι Πράσινοι και όχι μόνο, που καταλαβαίνουν ότι το θέμα της σχέσης μας με τα ζώα έχει αποκτήσει σημαντική πολιτική διάσταση.

ΘΜ: Και τον Φεβρουάριο είχαμε ιδρύθηκε το ελληνικό Κόμμα για τα Ζώα.

ΝΡ: Πράγματι, ιδρύθηκε και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη διαδικασία στησίματος μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας μέσα από την οποία θα γίνει ένα μεγάλο κάλεσμα με σκοπό να πραγματοποιήσουμε συνέδριο τον Οκτώβριο.

ΘΜ: Ποιες είναι οι βασικές αρχές του κόμματος;

ΝΡ: Η πιο βασική είναι ότι πρέπει να αλλάξει η σχέση μας με τα ζώα, κυρίως όσον αφορά την κτηνοτροφία,. Πρέπει να δούμε την κτηνοτροφία ως μια δραστηριότητα που καταρχήν είναι βάρβαρη για τα ίδια τα ζώα, ειδικά όταν μιλάμε για τη βιομηχανική κτηνοτροφία, όπου αυτά που συμβαίνουν στα ζώα μπορούν να συγκριθούν μόνο με αυτά που συνέβαιναν στα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί. Και μάλιστα συμβαίνουν σε 70 δισεκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο που θανατώνονται για να τρεφόμαστε εμείς οι άνθρωποι.

Επιπλέον προκαλείται κακό και στον ανθρώπινο οργανισμό: αύξηση της παχυσαρκίας, αύξηση ορισμένων μορφών καρκίνου σύμφωνα με τον ΠΟΥ, και βέβαια, μιας και είναι επίκαιρο, αύξηση των ζωονόσων. Τα 3/4 των νέων ασθενειών, σύμφωνα με τις αμερικανικές υγειονομικές αρχές, έχουν να κάνουν με την κατανάλωση ζώων.

Φυσικά υπάρχει και η κλιματική κρίση. Μια παλαιότερη έκθεση του Οργανισμού Γεωργίας και Τροφίμων (FAO) του ΟΗΕ προσδιορίζει τη συμβολή της κτηνοτροφίας σε αυτή κατά 15%, αλλά οι τελευταίες έρευνες της Διακυβερνητικής Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), υπολογίζουν ότι η κτηνοτροφία ευθύνεται από το 1/5 ως το 1/3 των ρύπων.

Σε ό,τι έχει να κάνει με τη μείωση της βιοποικιλότητας, η κτηνοτροφία είναι επίσης καθοριστική. Σχεδόν τα 2/3 των τροπικών δασών εξαφανίζονται για να γίνουν βοσκοτόπια και καλλιέργειες ζωοτροφών. Τα είδη της ζωής στον πλανήτη εξαφανίζονται με τον ταχύτερο ρυθμό εδώ και 66 εκατομμύρια χρόνια. Πρόκειται για την έκτη μαζική εξαφάνιση των ειδών η οποία είναι ανθρωπογενής και οφείλεται κυρίως στην κτηνοτροφία.

O μη βιώσιμος τρόπος ζωής μας συνδέεται επίσης με την κτηνοτροφία. Αυτή τη στιγμή καταναλώνουμε 35% περισσότερες πρώτες ύλες από αυτές που θα δικαιούμασταν με βάση την ανανέωση του πλανήτη και είναι κάτι που κάνουμε από το 1970. Η κτηνοτροφία σε αυτό τον τομέα παίζει καταλυτικό ρόλο. Για να πάρουμε μερικές θερμίδες από ζωικά προϊόντα πρέπει να καταναλώσουμε πολύ περισσότερες πρώτες ύλες απ’ ότι για να πάρουμε τις ίδιες από φυτικά τρόφιμα. Περίπου το 70% των καλλιεργήσιμων εδαφών αφιερώνεται στην κτηνοτροφία για να πάρουμε μόνο 30% των θερμίδων, ενώ αντίστροφα το 30% των εδαφών αφιερώνεται στις φυτικές καλλιέργειες για να πάρουμε το 70% των θερμίδων.

Η βασική στόχευση των κομμάτων για τα ζώα είναι η φυτοφαγική μετάβαση. Τη θεωρούμε συνδεδεμένη απόλυτα με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, με τον προσανατολισμό σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής.

Διαφορετικά, ούτε ευημερία θα έχουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας -μόνο στην Ελλάδα η κλιματική κρίση θα στοιχίσει 700 δις ευρώ μέχρι το τέλος του αιώνα- ούτε ειρήνη, εφόσον αναμένονται πολύ μεγάλα κύματα από κλιματικούς πρόσφυγες. Αν αυτοί οι ελάχιστοι αριθμοί προσφύγων προκαλούν τέτοια αναστάτωση τώρα, φανταστείτε τι θα γίνει όταν θα έρθουν δεκάδες εκατομμύρια κλιματικοί πρόσφυγες στην Ευρώπη μέχρι το τέλος του αιώνα.

Οπότε, ειρήνη, ευημερία και ελευθερία, δηλαδή δημοκρατία, μπορούν να πάψουν να είναι βιώσιμα επειδή έχει πάψει να είναι βιώσιμος ο τρόπος ζωής μας. Το πώς συμπεριφερόμαστε στα ζώα παίζει κεντρικό ρόλο σε αυτό.

ΘΜ: Γράφετε στο βιβλίο: «Το θέμα μας δεν είναι εάν εμείς, που εργαζόμαστε για τον οικολογικό μετασχηματισμό, είμαστε “συντηρητικοί”, “σοσιαλιστές”, “ριζοσπάστες” ή “φιλελεύθεροι”. Είναι το εάν οι συντηρητικοί, οι σοσιαλιστές, οι ριζοσπάστες και οι φιλελεύθεροι θα κατορθώσουν να ανταποκριθούν στα επίδικα της εποχής μας και θα συμβάλουν στη σωτηρία της ανθρωπότητας και όχι στον αφανισμό της». Άρα η σύμπνοια ως προς τη φιλοζωία μπορεί ή, αν θέλετε, οφείλει να ξεπερνάει ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές; Για να το πω απλά, ένας βαθιά συντηρητικός άνθρωπος θα μπορούσε να συμπλεύσει ως προς τη φιλοζωία με έναν βαθιά προοδευτικό;

ΝΡ: Νομίζω ότι θα μπορούσε, αν καταφέρναμε να δώσουμε στο θέμα της απελευθέρωσης των ζώων τη σημασία που του αρμόζει. Θα μπορούσε ένας συντηρητικός άνθρωπος να βρει στην ιδέα της συντήρησης της φύσης κάτι που ταιριάζει πολύ στην ιδεολογία του, δεν είναι έτσι; Και ένας προοδευτικός θα μπορούσε σε αυτό το κίνημα να βρει τον τρόπο να αναδείξει την ανάγκη για αναδιανομή του πλούτου. Ο πρόεδρος του γερμανικού κόμματος για την προστασία των ζώων έχει πει: «είμαστε πιο συντηρητικοί από τους συντηρητικούς, πιο προοδευτικοί από τους προοδευτικούς, πιο φιλελεύθεροι από τους φιλελεύθερους, γιατί θέλουμε ελευθερία για όλους». Σκεφτείτε τι έγινε σε περιπτώσεις άλλων σημαντικών κινημάτων, όπως για τα δικαιώματα των μαύρων. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, άλλωστε, ήταν πάστορας, δηλαδή όταν τα ζητήματα είναι τόσο σημαντικά, μπορούν να ξεπεραστούν συμβάσεις και να γίνουν συνθέσεις. Όπως έγινε και στο οικολογικό κίνημα. Άρα γιατί όχι και τώρα;

Κάποιοι λένε: «καλά, με τα ζώα θα ασχολούμαστε, αντί με τους ανθρώπους;». Στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Η συζήτηση για το ασφαλιστικό, τους μισθούς, τη διαφάνεια, δεν θα έχει καμία σημασία αν εξελιχθούν οι αρνητικές δυναμικές που προκύπτουν από τη λάθος σχέση των ανθρώπων με τα ζώα. Ο κορωνοϊός είναι ένα καλό παράδειγμα. Όταν έγραφα το βιβλίο, πριν από οχτώ μήνες, σκέφτηκα να συμπεριλάβω τις ζωονόσους, αλλά δεν ήθελα να νομίζει κανείς ότι παίζω με το αίσθημα του φόβου των ανθρώπων. Κι όμως, βλέπετε ότι μια ζωονόσος γίνεται το κεντρικό θέμα της ζωής μας και σαρώνει όλες τις παραδοσιακές βεβαιότητες, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν ήρθαν από τον ουρανό αλλά από μια πραγματικότητα του 19ου ή 20ου αιώνα που βασιζόταν στην ιδέα ότι έχουμε άπειρους πόρους και ότι μπορούμε να επεκτεινόμαστε διαρκώς. Δεν είμαστε όμως πια εκεί.

«Υπάρχει κάποιος λόγος που είναι αδιαφανείς οι κτηνοτροφικές μονάδες. Το κίνημα άρχισε να μεγαλώνει από τη στιγμή που διέρρευσαν εικόνες απ’ όσα συμβαίνουν μέσα στα σφαγεία. Όπως είχε πει ο Πολ Μακάρτνεϊ: “αν οι τοίχοι των σφαγείων ήταν διαφανείς, θα ήμασταν όλοι φυτοφάγοι”.»

ΘΜ: Ας πούμε λοιπόν ότι εγώ ναι μεν κατακρίνω τη μαζική κτηνοτροφία και δεν βάζω ποτέ στο τραπέζι μου τα τυποποιημένα φιλέτα κοτόπουλου που κυκλοφορούν σωρηδόν, αλλά έχω στο χωριό πέντε-δέκα πρόβατα. Τα φροντίζω, τα ταΐζω, τα ποτίζω, τα χαϊδεύω, τους μιλάω αλλά κάποια στιγμή θα τα σφάξω για να τα φάω. Απορρίπτομαι εξ ορισμού από τους κόλπους της πολιτικής φιλοζωίας;

ΝΡ: Δεν νομίζω ότι είναι φιλόζωος κάποιος που κάνει αυτά που περιγράφετε. Κοιτάξτε, καταλαβαίνω ότι η συνήθεια είναι πολύ σημαντικό πράγμα και το πιάτο των ανθρώπων δεν απέχει πολύ από κρεβάτι τους. Αυτός είναι ο σκληρός πυρήνας της ιδιωτικότητας, και η ένταξή του στο Πολιτικό προκαλεί αντιδράσεις. Προτείνω το εξής: Θέλεις να τρως μπριζόλα; Εντάξει, αλλά θα πρέπει να την πληρώσεις όσο πραγματικά κοστίζει και όχι να στέλνεις το λογαριασμό σε όσους δεν την τρώνε, στους πιο φτωχούς από αυτούς που δεν την τρώνε (γιατί αυτοί θα την πατήσουν από τις επιπτώσεις), και στις επόμενες γενιές. Θα έπρεπε λοιπόν να καθορίσουμε την τιμή των προϊόντων με βάση το κλιματικό τους αποτύπωμα, και κατ’ επέκταση με βάση το υγειονομικό και το κλιματικό. Για παράδειγμα, πληρώνουμε το 99% της σωστής τιμής του αρακά και μόλις το 50% της τιμής του αρνιού.

Πέραν αυτού, είναι και τα δικαιώματα των ζώων. Υπάρχει κάποιος λόγος που είναι αδιαφανείς οι κτηνοτροφικές μονάδες. Το κίνημα άρχισε να μεγαλώνει από τη στιγμή που διέρρευσαν εικόνες απ’ όσα συμβαίνουν μέσα στα σφαγεία. Μια καλή λύση, για την οποία έχουν δεσμευτεί ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες, είναι να μπουν κάμερες μέσα στα σφαγεία για να αποτυπώνονται οι εικόνες και να ελέγχονται νομικά ακόμη και με βάση τους υπάρχοντες νόμους για τα δικαιώματα των ζώων. Υπάρχει, ας πούμε, νόμος που λέει ότι κανένα ζώο δεν μπορεί να πολτοποιείται και αυτή τη στιγμή στα πτηνοτροφεία πολτοποιούνται εκατοντάδες χιλιάδες αρσενικά κοτοπουλάκια γιατί δεν έχουν καμία χρησιμότητα.

Αν προστατεύαμε τα δικαιώματα των ζώων, αν εφαρμόζαμε τις πραγματικές τιμές, αν βλέπαμε τι γίνεται μέσα στα σφαγεία και αν προωθούσαμε τη φυτοφαγία, νομίζω ότι η κτηνοτροφία δεν θα είχε πολύ δρόμο μπροστά της, ακόμη και το δικό μας κίνημα να μην υπήρχε. Πιέζεται από πολλές μεριές, σε μια προοπτική εξασφάλισης τροφής για 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους.

Πολιτικά το πρόβλημά μου είναι να αρχίσει η πτωτική τάση στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Άπαξ και αρχίσει, θεωρώ ότι θα είναι ασταμάτητη.

ΘΜ: Πώς κρίνετε την ελληνική νομοθεσία ως προς τη φιλοζωία;

ΝΡ: Είναι πολύ καλή, από τις πιο προχωρημένες στην Ευρώπη. Δεν κάνει κανένα διαχωρισμό μεταξύ οικόσιτων, παραγωγικών και άγριων ζώων, θεωρεί ότι όλα έχουν δικαιώματα. Όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα όμως, έχουμε μια προωθημένη νομοθεσία αλλά δεν έχουμε τις δομές που θα την υλοποιήσουν. Θα έπρεπε να υπάρχει και καλύτερη ενημέρωση του κόσμου. Θα μπορούσε να βοηθήσει το κράτος, αν ήθελε. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά φυτοφαγικά υποκατάστατα κρέατος και γάλακτος, των οποίων η γεύση δεν ξεχωρίζει από το πραγματικό κρέας ή γάλα. Γιατί δεν το τρώμε λοιπόν περισσότεροι; Γιατί είναι ακριβό. Και γιατί είναι ακριβό; Γιατί η τιμή του καθορίζεται από τη σχέση προσφοράς-ζήτησης. Δεν υπολογίζουμε καθόλου στην τιμή το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Επιπλέον, βασικά αιτήματα του φιλοζωικού κινήματος είναι να υπάρξει ένα τμήμα της αστυνομίας για την τήρηση των σχετικών νόμων, αλλά και να αυστηροποιηθούν οι ποινές. Η κακοποίηση των ζώων μερικές φορές στην Ελλάδα φτάνει σε ακραία σημεία. Ή το θέμα των αδέσποτων, που είναι σημαντικό όχι τόσο περιβαλλοντικά, όσο για την εκπαίδευση των ανθρώπων στις πόλεις που έρχονται σε επαφή μόνο με τα ζώα συντροφιάς. Άλλο ένα μέτωπο είναι αυτό της άγριας ζωής. Στην Ελλάδα έχουμε καταπληκτική βιοποικιλότητα σε σχέση με άλλες χώρες, κάτι που θα μπορούσε να αποτελεί και στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας. Και υπάρχει φυσικά και το μέτωπο της κτηνοτροφίας.

ΘΜ: Ειλικρινά πιστεύετε ότι μια Κυριακή του Πάσχα που θα πάψουμε να σουβλίζουμε αρνιά στην Ελλάδα;

ΝΡ: Ναι, νομίζω ότι μπορεί να συμβεί. Δεν ξέρω για εσάς, όμως εγώ πρόλαβα και την εποχή που σε κοιτούσαν περίεργα αν δεν έτρωγες πατσά μετά το ξενύχτι. Πόσοι τρώνε πατσά σήμερα; Και η σούβλα το Πάσχα δεν υπήρχε πάντα. Ή λένε ορισμένοι ότι Έλληνας χωρίς πιτόγυρο δεν υπάρχει. Κι όμως εγώ θυμάμαι στη δεκαετία του 60 ήταν ελάχιστα τα σουβλατζίδικα. Καμιά φορά, σε αμυντική στάση, τείνουμε να αναγορεύουμε σε τρομερά στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας πράγματα που υπάρχουν πολύ λίγα χρόνια, πράγματα που μπορεί να αλλάξουν και κάποια στιγμή δεν θα τα θυμάται κανείς.

ΘΜ: Εν μέσω πανδημίας, οι εικόνες που έκαναν το γύρο του διαδικτύου με τον πλανήτη να «αναπνέει» ακριβώς επειδή οι άνθρωποι κλειστήκαμε στα σπίτια μας, κάνουν έναν πολιτικά φιλόζωο να νιώθει δικαιωμένος;

ΝΡ: Όχι, αλλά η τρέχουσα κατάσταση υπενθυμίζει σε όλους ότι τα ζώα χωρίς τον άνθρωπο μπορούν να ζήσουν, ο άνθρωπος όμως δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τα ζώα. Ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίσει τον πλανήτη με σεβασμό. Αν ο άνθρωπος περιθωριοποιηθεί ή εξαφανιστεί, ο πλανήτης μια χαρά θα βρει το δρόμο του. Η περίπτωση του κορωνοϊού είναι σημαντική γιατί δεν έχει να κάνει με μερικούς παλαβούς Κινέζους που έτρωγαν κάτι περίεργα ζώα κι έπαθαν αυτή την αρρώστια. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί -όπως στο παρελθόν με τη νόσο των τρελών αγελάδων, των πουλερικών, των χοίρων κ.ο.κ.- είτε με τη μορφή κορωνοϊών είτε γρίπης. Παρεμπιπτόντως, πρέπει να τονιστεί ότι το 70% των αντιβιοτικών παγκοσμίως σήμερα δίνεται σε παραγωγικά ζώα, που σημαίνει ότι τα ζώα μετατρέπονται σε εργοστάσια στα οποία γίνονται ανθεκτικότερα και τα μικρόβια.

Σε μια αποστροφή του λόγου του ο κύριος Τσιόδρας είπε: «περιμέναμε μια γρίπη και μας ήρθε ένας κορωνοϊός». Σε κάθε περίπτωση όμως περίμεναν μια ζωονόσο. Αν συνεχίσουμε έτσι οι επιδημίες θα έρχονται η μία μετά την άλλη, κάτι που εύκολα καταλαβαίνει κανείς τι ζημιά μπορεί να κάνει. Τι θα γίνει αν μετά τον κορωνοϊό έρθει μια γρίπη με πολύ περισσότερα θύματα; Από την ισπανική γρίπη έχασαν τη ζωή τους 50 εκατομμύρια, με τον πληθυσμό της γης τότε να είναι λιγότερο από 2 δισεκατομμύρια. Δεν είναι λοιπόν ανάγκη να πάρουμε το μάθημά μας με τον σκληρό τρόπο. Έχουμε όλες τις δυνατότητες, μειώνοντας την κτηνοτροφία, να αποκαταστήσουμε τη βιοποικιλότητα, να βελτιωθεί η υγεία, να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση πιο εύκολα. Και όλα αυτά χωρίς να χρειαστεί να κάνουμε κάτι τρομερό. Θα πρέπει να φτάσουμε την κατανάλωση των κτηνοτροφικών προϊόντων εκεί που ήταν πριν από 50 χρόνια, έχοντας πια και τόσα υποκατάστατα. Είναι κάτι που θα μας κάνει καλό σε όλα τα επίπεδα. Οι αντιστάσεις παραείναι μεγάλες. Ειπώθηκε και στην τελετή των Όσκαρ από τον Χοακίν Φοίνιξ. Δεν είναι δα και καμιά τρομερή θυσία αντί να τρως κάθε μέρα μπριζόλα, να τρως μια-δυο φορές το μήνα, αν φυσικά δε μπορείς να κόψεις εντελώς το κρέας. Τώρα, αν θέλουμε οι άνθρωποι ντε και καλά να μην αλλάξει τίποτα γιατί νιώθουμε ισχυροί, απλώς θα η φύση θα συνεχίζει να μας θυμίσει το αντίθετο. Όπως ακριβώς κάνει τώρα.